نام‌ها و صفات روز غدیر

---

یکی از شیوه‌های تبلیغاتی مرسوم در اسلام برای القای‌ اندیشه‌ها، استفاده از شیوه نام‌گذاری است که موجب رواج ارزش‌ها و تثبیت آرمان‌های مقدس الهی می‌گردد. یکی از روزهایی که در اسلام برای تعظیم آن، از شیوه نام‌گذاری بهره گرفته شده "روز غدیر" است که اطلاق نام‌های گوناگون برای آن دلیل عظمت این روز را نسبت به روزهای دیگر نشان می‌دهد.

۱ - مقدمه

---

در اسلام برای برخی از روزها اسم‌های خاصی مانند عید غدیر، عید قربان، عید فطر، روز عرفه و... برگزیده شده، و این روزها ایام‌الله دانسته شده است تا عظمت و قداست این روزها هرچه بیشتر در ذهن و دل مؤمنان، نقش بسته و موجب تذکر و تنبه آنان گردد.
یکی از روزهایی که در اسلام برای تعظیم آن، از شیوه نام‌گذاری بهره گرفته شده «غدیر» است. ویژگی غدیر این است که نام‌های گوناگونی برای آن قرار داده شده و این خود عظمت این روز را نسبت به روزهای دیگر نشان می‌دهد.
از ائمه طاهرین (علیهم‌السّلام) در روایات برای غدیر اسم و صفات فراوانی ذکر شده است؛ آنها از این راه سعی در شناساندن هرچه بیشتر این روز داشته‌اند. شناختن نام‌های روز غدیر تصویری روشن از این روز را در ذهن و دل انسان ایجاد کرده و بیش‌ از پیش این روز بزرگ را می‌شناساند. برخی از این نام‌ها از این قرارند:

۲ - برخی از نام‌های غدیر

---

• "عیدالله الاکبر؛ بزرگترین عید خدا". امام رضا (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو عیدالله الاکبر؛ عید غدیر، برترین عید خداوند است". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هو عید اللّه الاکبر، و ما بعث اللّه عزّ و جلّ نبیّا الّا و تعیّد فی هذا الیوم، و عرف حرمته؛ و اسمه فی السماء یوم العهد المعهود، و فی الارض یوم المیثاق الماخوذ و الجمع المشهود".
• "عید اهل‌البیت (علیه‌السّلام)" امام صادق (علیه‌السّلام می‌فرماید: "جعله عیدا لنا".
• "عید الشیعة؛ عید شیعیان". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "جعله عیدا... لموالینا و شیعتنا".
• "یوم العید؛ روز جشن". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "انه یوم عید".
• "یوم الفرح؛ روز شادابی". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "انه یوم فرح".
• "یوم مرضاة الرحمن؛ روز خشنودی پروردگار". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و فیه مرضاة الرحمن؛ در این روز، رضایت خداوند نهفته است".
• "یوم السرور؛ روز شادمانی". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "انه یوم السرور".
• "یوم کمال الدین؛ روز کمال دین". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو... یوم کمال الدین".
• "یوم اکمال الدین؛ روز کامل کردن دین". امام رضا (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هو الیوم الذی اکمل الله فیه الدین".
• "یوم اتمام النعمة؛ روز اتمام نعمت". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "انه الیوم الذی... تمت فیه النعمة".
• "یوم رضِی الله الاسلام للمسلمین دِیناً"؛ خداوند در قرآن به این صفات اشاره کرده است: «الْیَوْمَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْاِسْلامَ دیناً» امام صادق (علیه‌السّلام) در مورد این روز در روایتی می‌فرماید: "الثَّامِنَ عَشَرَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ عِیدُ اللَّهِ الْاَکْبَرُ مَا طَلَعَتْ عَلَیْهِ شَمْسٌ فِی یَوْمٍ اَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْهُ، وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی اَکْمَلَ اللَّهُ فِیهِ دِینَهُ لِخَلْقِهِ وَ اَتَمَّ عَلَیْهِمْ نِعَمَهُ وَ رَضِیَ لَهُمُ الْاِسْلَامَ دِیناً".
• "یوم وقوع الفرج؛ روز گشایش". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم فیه وقع الفرج".
• "یوم منار الدین؛ روز مشعل فروزان دین". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "یوم منارالدین اشرف منهما؛ روز مشعل فروزان دین، از دو عید فطر و قربان گرامی‌تر است".
• "یوم القیام؛ روز بپا خاستن". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "ذلک یوم القیام؛ روز غدیر، روز بپاخاستن است".
• "یوم التبسم؛ روز لبخند". امام رضا (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو یوم التبسم".
• "یوم رفع الدرج؛ روز بلندی گرفتن منزلت شایستگان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم فیه... رفعت الدرج؛ این روزی است که منزلت شایستگان در آن، بلندی گرفت".
• "یوم وضوح الحجج؛ روز روشن شدن دلایل خدا". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم... فیه... وضحت الحجج؛ این روزی است که دلایل خداوند در آن، روشن گشت".
• "یوم الزینة؛ روز آراستن". امام رضا (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "روز غدیر، روز زینت است".
• "یوم اظهار المصون من المکنون؛ روز اظهار گوهر مصون". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم اظهارالمصون من المکنون".
• "یوم محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وآل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)" امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هو الیوم الذی جعله لمحمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و آله (علیه‌السّلام)".
• "یوم الصلاة؛ روز نماز". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: " روز غدیر، روز نماز است".
• "یوم الشکر؛ روز شکرگزاری". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "روز غدیر، روز شکرگزاری است".
• "یوم الدوح؛ روز دوح (درختان پر شاخ و برگ)". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و انزل علی نبیه فی یوم الدوح ما بین له عن ارادته فی خلصائه؛ و خداوند در روز دوم، اراده خویش را در حق بندگان خاص و گزیدگان خود اظهار داشت". مقصود از دوح، درختان پر شاخ و برگی است که در سرزمین غدیر وجود داشت و حضرت در سایه آنها قرار گرفت و ولایت امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) را ابلاغ فرمود.
• "یوم الصیام؛ روز روزه داری". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "ذلک یوم صیام؛ روز غدیر، روز روزه‌داری است".
• "یوم اطعام الطعام؛ روز اطعام". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "روز غدیر، روز اطعام است".
• "یوم الافصاح عن المقام الصراح؛ روز به صراحت سخن گشودن از مقام ناب". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو... یوم الایضاح عن المقام الصراح؛ روز غدیر، روز به صراحت سخن گفتن از مقام ناب است".
• "یوم الایضاح؛ روز آشکار کردن حقیقت". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو یوم الایضاح؛ روز غدیر، روز آشکار کردن حقیقت است".
• "یوم العهد المعهود؛ روز پیمان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو... یوم العهد المعهود".
• "یوم الجمع المسؤول؛ روز گردهمایی و تعهد حاضران". امام صادق (علیه‌السّلام): نام غدیر در زمین، روز بازخواست شدگان است.
• "یوم الجمع المشهود" امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و فی الارض یوم المیثاق الماخوذ و الجمع المشهود".
• "یوم الشاهد و المشهود؛ روز گواهی و گواهان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو... یوم الشاهد و المشهود". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "نام غدیر در زمین روز به گواهی گرفته شدگان (جمع مشهود) است".
• "یوم تبیان العقود عن النفاق و الجحود؛ روز افشای پیوند میان کفر و نفاق". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو یوم تبیان العقود عن النفاق و الجحود؛ غدیر، روز باز کردن گره پیوند میان کفر و نفاق است".
• "یوم البیان عن حقایق الایمان؛ روز بیان کردن حقایق ایمان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو... یوم البیان عن حقایق الایمان".
• "یوم دحر الشیطان؛ روز راندن شیطان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو... یوم دحر الشیطان".
• "یوم الکرامة؛ روز کرامت". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "در هنگام ملاقات با برادر ایمانی خود بگو: «الحمدالله الذی اکرمنا بهذا الیوم»؛ حمد خداوند را که ما را در این روز کرامت داد".
• "یوم البرهان؛ روز برهان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و هو... یوم البرهان".
• "یوم نصب امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)؛ روز منصوب شدن امیرمؤمنان (علیه‌السّلام)". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "الیوم الذی نصب منه رسول الله امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)".
• "یوم المیثاق الماخوذ؛ روز میثاق". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "و فی الارض یوم المیثاق الماخوذ؛ نام غدیر در زمین، روز میثاق گرفته شده است".
• "یوم الملا الاعلی؛ روز عالم بالا". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: هذا یوم الملا الاعلی...؛ این روز عالم بالا است...".
• "یوم الارشاد؛ روز راهنمایی". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم الارشاد".
• "یوم محنة العباد؛ روز آزمایش بندگان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم محنة العباد".
• "یوم الولایة؛ روز ولایت". امام رضا (علیه‌السّلام) در حدیثی مفصل، روز غدیر را روز عرضه ولایت به انسان‌ها و مخلوقات معرفی می‌کند.
• "یوم الفصل؛ روز جداسازی حق از باطل". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم الفصل الذی کنتم توعدون".
• "یوم العبادة؛ روز عبادت". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "روز غدیر، روز عبادت است".
• "یوم قبول اعمال الشیعة؛ روز قبولی اعمال شیعیان". امام رضا (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "یوم تقبل اعمال الشیعة".
• "یوم مرغمة الشیطان؛ روز زبونی شیطان". امام رضا (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "انه یوم مرغمة الشیطان".
• "یوم ابلاء خفایا الصدور؛ روز بر ملا کردن مقاصد پوشیده". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم ابدی خفایا الصدور و مضمرات الامور".
• "یوم الدلیل علی الرواد؛ روز رهنمونی به رهنمایان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا... یوم الدلیل علی الرواد؛ این، روز رهنمونی به رهنمایان است".
• "یوم الامن المامون؛ روز امن و امان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم الامن المامون".
• "یوم النصوص علی اهل الخصوص؛ روز تصریح برگزیدگان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم النصوص علی اهل الخصوص؛ این، روز تصریح برگزیدگان است".
• "یوم شیث" امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هَذَا یَوْمُ شَیْثٍ".
• "یوم ادریس" امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هَذَا یَوْمُ اِدْرِیسَ".
• "یوم یوشع" امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هَذَا یَوْمُ یُوشَعَ".
• "یوم شمعون" امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هَذَا یَوْمُ شَمْعُونَ".
• "یوم ابلاء السرائر؛ روز آشکار کردن امور پنهان". امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هذا یوم ابلاء السرائر". امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: "هَذَا یَوْمُ بَلْوَی السَّرَائِرِ".

۲.۱ - روایتی از امام علی و امام صادق

حضرت امیرالمومنین و امام صادق (علیهما‌السّلام) می‌فرمایند:
"انَّ هَذَا یَوْمٌ عَظِیمُ الشَّاْنِ فِیهِ وَقَعَ الْفَرَجُ - وَ رُفِعَتِ الدَّرَجُ وَ وَضَحَتِ الْحُجَجُ وَ هُوَ یَوْمُ الْاِیضَاحِ- وَ الْاِفْصَاحِ من [عَنِ الْمَقَامِ الصِّرَاحِ وَ یَوْمُ کَمَالِ الدِّینِ- وَ یَوْمُ الْعَهْدِ الْمَعْهُودِ وَ یَوْمُ الشَّاهِدِ وَ الْمَشْهُودِ- وَ یَوْمُ تِبْیَانِ الْعُقُودِ عَنِ النِّفَاقِ وَ الْجُحُودِ- وَ یَوْمُ الْبَیَانِ عَنْ حَقَائِقِ الْاِیمَانِ- وَ یَوْمُ دَحْرِ الشَّیْطَانِ وَ یَوْمُ الْبُرْهَانِ-هذا یَوْمُ الْفَصْلِ الَّذِی کُنْتُمْ بِهِ تُکَذِّبُونَ - هَذَا یَوْمُ الْمَلَاِ الْاَعْلَی الَّذِی اَنْتُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ - هَذَا یَوْمُ الْاِرْشَادِ وَ یَوْمُ مِحْنَةِ الْعِبَادِ- وَ یَوْمُ الدَّلِیلِ عَلَی الرُّوَّادِ- هَذَا یَوْمُ اِبْدَاءِ خَفَایَا الصُّدُورِ- وَ مُضْمَرَاتِ الْاُمُورِ- هَذَا یَوْمُ النُّصُوصِ عَلَی اَهْلِ الْخُصُوصِ- هَذَا یَوْمُ شَیْثٍ هَذَا یَوْمُ اِدْرِیسَ- هَذَا یَوْمُ یُوشَعَ هَذَا یَوْمُ شَمْعُونَ- هَذَا یَوْمُ الْاَمْنِ وَ الْمَاْمُونِ- هَذَا یَوْمُ اِظْهَارِ الْمَصُونِ مِنَ الْمَکْنُونِ- هَذَا یَوْمُ بَلْوَی السَّرَائِرِ- فَلَمْ یَزَلْ ع یَقُولُ هَذَا یَوْمٌ هَذَا یَوْم...

۲.۲ - نام‌های دیگر

دیگر نام‌های روز غدیر در منابع، چنین آمده است:
• "یَوْمُ الْاَمْنِ وَ الْمَاْمُونِ"؛
• "یَوْمُ اِظْهَارِ الْمَصُونِ مِنَ الْمَکْنُونِ"؛
• "یوم تنفیس الکرب"؛
• "یوم تحطیة الوزر"؛
• "یوم الحباء و العطیّة"؛
• "یوم نشر العلم"؛
• "یوم البشارة"؛
• "یوم یستجاب فیه الدعاء"؛
• "یوم الموقف العظیم"؛
• "یوم لبس الثیاب و نزع السواد"؛
• "یوم الشرط المشروط"؛
• "یوم نفی الهموم"؛
• "یوم الصفح عن مذنبی شیعة امیرالمؤمنین"؛
• "یوم السبقة"؛
• "یوم اکثار الصّلاة علی محمّد و آل محمّد"؛
• "یوم الرضا"؛
• "یوم طلب الزیادة"؛
• "یوم استراحة المؤمنین"؛
• "یوم المتاجرة"؛
• "یوم التودّد"؛
• "یوم الوصول الی رحمة اللّه"؛
• "یوم التزکیة"؛
• "یوم ترک الکبائر و الذنوب"؛
• "یوم تفطیر الصائمین"؛
• "یوم التهنئة"؛
• "یوم الذی جعله اللّه لمحمّد و آله و ذوی رحمته"؛
• "یوم التبسّم فی وجوه النّاس من اهل الایمان"؛
• "یوم الّذی یزید اللّه فی مال من عیّد فیه، و وسّع علی عیاله و نفسه و اخوانه و یعتقه اللّه من النّار"؛
• "یوم الذی یجعل اللّه فیه سعی الشیعة مشکورا، و ذنبهم مغفورا، و عملهم مقبولا"؛
• "یوم ابداء احقاد الصدور و مضمرات الامور"؛
• "یوم الّذی نجا فیه ابراهیم الخلیل من النّار، فصامه شکرا للّه"؛
• "یوم الّذی یعمد اللّه فیه الی ما عمله المخالفون فیجعله هباء منثورا"؛
• "یوم الذی یامر اللّه فیه الکرام الکاتبین ان یرفعوا القلم عن محبّی اهل البیت و شیعتهم ثلاثة ایّام من یوم الغدیر، و لا یکتبون علیهم شیئا من خطایاهم، کرامة لمحمد و علیّ و الائمّة"؛
• "یوم الذی یامر جبرئیل (علیه‌السّلام) ان ینصب کرسیّ کرامة اللّه بازاء البیت المعمور، و یصعده جبرئیل و تجتمع الیه الملائکة من جمیع السماوات، و یثنون علی محمّد، و تستغفر لشیعة امیرالمؤمنین و الائمّة (علیهم‌السّلام) و محبّیهم من ولد آدم علیه السلام".

۲.۳ - روایتی از امام رضا

اقبال الاعمال: من کتاب «النشر و الطیّ» رواه عن الرضا (علیه‌السلام) قال: اذا کان یوم القیامة زفّت اربعة ایّام الی اللّه کما تزفّ العروس الی خدرها.
قیل: ما هذه الایّام؟ قال: یوم الاضحی، و یوم الفطر، و یوم الجمعة، و یوم الغدیر، و انّ یوم الغدیر بین الاضحی و الفطر و الجمعة، کالقمر بین الکواکب، و هو الیوم الّذی نجا فیه ابراهیم الخلیل من النّار، فصامه شکرا للّه. و هو الیوم الذی اکمل فیه الدین فی اقامة النبیّ صلّی اللّه علیه و آله علیّا امیرالمؤمنین علیه بالسلام علما، و ابان فضیلته و وصاته، فصام ذلک الیوم. و انّه لیوم الکمال، و یوم مرغمة الشیطان، و یوم تقبّل اعمال الشیعة و محبّی آل محمّد، و هو الیوم الّذی یعمد اللّه فیه الی ما عمله المخالفون فیجعله هباء منثورا، و ذلک قوله تعالی: فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً. و هو الیوم الذی یامر جبرئیل (علیه‌السّلام) ان ینصب کرسیّ کرامة اللّه بازاء البیت المعمور، و یصعده جبرئیل و تجتمع الیه الملائکة من جمیع السماوات، و یثنون علی محمّد، و تستغفر لشیعة امیرالمؤمنین و الائمّة (علیهم‌السّلام) و محبّیهم من ولد آدم علیه السلام. و هو الیوم الذی یامر اللّه فیه الکرام الکاتبین ان یرفعوا القلم عن محبّی اهل البیت و شیعتهم ثلاثة ایّام من یوم الغدیر، و لا یکتبون علیهم شیئا من خطایاهم، کرامة لمحمد و علیّ و الائمّة، و هو الیوم الذی جعله اللّه لمحمّد و آله و ذوی رحمته. و هو الیوم الّذی یزید اللّه فی مال من عیّد فیه، و وسّع علی عیاله و نفسه و اخوانه و یعتقه اللّه من النّار، و هو الیوم الذی یجعل اللّه فیه سعی الشیعة مشکورا، و ذنبهم مغفورا، و عملهم مقبولا. و هو یوم تنفیس الکرب، و یوم تحطیة الوزر، و یوم الحباء و العطیّة، و یوم نشر العلم، و یوم البشارة و العید الاکبر، و یوم یستجاب فیه الدعاء، و یوم الموقف العظیم، و یوم لبس الثیاب و نزع السواد، و یوم الشرط المشروط، و یوم نفی الهموم، و یوم الصفح عن مذنبی شیعة امیر المؤمنین؛ و هو یوم السبقة، و یوم اکثار الصّلاة علی محمّد و آل محمّد، و یوم الرضا، و یوم عید اهل بیت محمّد، و یوم قبول الاعمال، و یوم طلب الزیادة، و یوم استراحة المؤمنین، و یوم المتاجرة، و یوم التودّد، و یوم الوصول الی رحمة اللّه، و یوم التزکیة، و یوم ترک الکبائر و الذنوب، و یوم العبادة، و یوم تفطیر الصائمین، فمن فطّر فیه صائما مؤمنا کان کمن اطعم فئاما و فئاما الی ان عدّ عشرا. ثمّ قال: او تدری ما الفئام؟ قال: لا. قال: مائة الف. و هو یوم التهنئة یهنّئ بعضکم بعضا، فاذا لقی المؤمن اخاه یقول: «الحمد للّه الذی جعلنا من المتمسّکین بولایة امیر المؤمنین»؛ و هو یوم التبسّم فی وجوه النّاس من اهل الایمان، فمن تبسّم فی وجه اخیه یوم الغدیر نظر اللّه الیه یوم القیامة بالرحمة و قضی له الف حاجة، و بنی له قصرا فی الجنّة من درّة بیضاء، و نضر وجهه. و هو یوم الزینة فمن تزیّن لیوم الغدیر، غفر اللّه له کلّ خطیئة عملها، صغیرة او کبیرة، و بعث اللّه الیه ملائکة یکتبون له الحسنات..

۳ - پانویس

---